حق تقدم سهام چیست؟ و چگونه می توان آن را خرید و فروش کرد

حق تقدم چیست؟ حق تقدم سهام یکی از نتایجی است که افزایش سرمایه برای سهامداران دارد. در کلام ساده تر در افزایش سرمایه به روش آورده نقدی برای این که مالکیت و دارایی سهامدار نسبت به سهم حفظ شود به او حق خرید سهام با قیمت اسمی به میزان درصد افزایش سرمایه داده می شود. او می تواند با استفاده از این حق تقدم بورس درصد مالکیت خود را حفظ کند یا این که آن را به دیگران واگذار کند. البته حالت سومی نیز در مورد این حق تقدم سهام نیز وجود دارد که در ادامه آن را بررسی می کنیم.

به طور کلی برای ان که درک کنیم دقیقا حق تقدم سهام چیست؟ باید کمی با مفهوم افزایش سرمایه، به خصوص افزایش سرمایه از نوع آورده نقدی آشنا شویم.
یک شرکت درست شبیه به یک کیک است. زمانی که این شرکت تصمیم می گیرد وارد بورس یا فرابورس شود در واقع می خواهد این کیک را بین افراد بیشتری با درصد مشخصی تقسیم کند. تعداد برگه سهم هر فرد نشان می دهد که او تا چه اندازه حق استفاده از این کیک را دارد.

اما زمانی که افزایش سرمایه رخ می دهد، در واقع این کیک بزرگ تر می شود. با بزرگ شدن کیک عملا اگر تعداد برگه سهم سهامداران تغییر نکند درصد مالکیت آن ها کم تر می شود و به نوعی آن ها نمی توانند از این بزرگ شدن حجم کیک استفاده کنند. بنابراین با بزرگ شدن سهم کیک، تعداد برگه سهم و اجازه افراد از کیک نیز افزایش پیدا می کند.

در افزایش سرمایه از طریق سود انباشته این برگه سهم های اضافی تحت عنوان سهام جایزه خود به خود به پرتفوی افراد اضافه می شود اما در افزایش سرمایه آورده نقدی سهامداران حق انتخاب دارند. آن ها می توانند در این افزایش سرمایه شرکت نکنند و عملا به کم شدن درصد سهام خود راضی باشند. روی دیگر این سخن این است که با عدم شرکت در افزایش سرمایه این افراد حق خودشان را می فروشند. در ادامه بیشتر از این موضوع صحبت خواهیم کرد.

حق تقدم سهام چیست؟ با یک مثال توضیح می دهیم.

شما تصور کنید که در شرکتی به نام ” ایکس ” سرمایه گذاری کرده اید. این شرکت به هر دلیل ( احتمالا گسترش فعالیت های خود ) نیاز به جذب سرمایه جدید دارد. شرکت می تواند با استفاده از چند روش این سرمایه را به دست بیاورد. این شرکت می تواند با پذیره نویسی درصد دیگری از سهام خودش را به فروش برساند. از آن جایی که در این حالت تعداد سهامدار بیشتری به سفره این شرکت کشیده می شود عملا این موضوع چندان برای خود شرکت و حتی سهامداران خوشایند نیست.

در روش دیگر شرکت ایکس می تواند با سود انباشته شرکت را به عنوان این سرمایه استفاده کند. از آنجایی که این سود در عمل برای سهامداران است شرکت باید به ازای درصد افزایش سرمایه به سهامداران سهام جایزه بدهد تا درصد مالکیت آن ها ثابت بماند. این روش نیز به دلیل خالی کردن پشتوانه مالی شرکت چندان مورد پسند شرکت ها قرار ندارد.

اما در روش آورده نقدی علاوه بر این که از خارج از شرکت سرمایه وارد می شود و هم تا جایی که امکان دارد این سهامداران خودش است که قرار است این آورده نقدی را تامین کنند. پس عملا کمتر از صرف سهام احتمال افزایش سهام دار خواهد داشت.

[irp posts=”23549″ name=”مرور نکات تشکیل بهترین سبد سهام”]

حال تصور کنید شما 1000 سهم شرکت ایکس را دارید. این شرکت قصد دارد 20 درصد افزایش سرمایه از محل آورده نقدی انجام دهد. یعنی می خواهد سرمایه خود را 20 درصد بزرگتر کند و می خواهد این سرمایه را از سهامداران خود بگیرد. بنابراین شما به اندازه 20 درصد سهام خود یعنی تا 200 برگه سهام می توانید در این افزایش سرمایه شرکت کنید. نکته جالب توجه این است که شما 200 برگه سهام اضافی برای این افزایش سرمایه می خرید اما قیمت هر برگه سهام، قیمت اسمی آن یعنی 100 تومان است!

شما تصور کنید که هر برگه سهم ایکس امروز در بازار هزار تومان معامله می شود، زمانی که شما بتوانید تعدادی برگه سهام با قیمت اسمی تهیه کنید، عملا جذابیت افزایش سرمایه برای شما چند برابر می شود. البته توجه کنید که بعد از افزایش سرمایه قیمت سهام در بازار با درصد مشخصی کاهش پیدا می کند تا عملا دارایی شما از نظر ریالی تغییر نکند.

روش استفاده از حق تقدم سهام

شرکت بعد از انجام مراحل مختلف قانونی و نظارتی برای افزایش سرمایه و بعد از تصویب آن در مجمع طی اطلاعیه ای فرمی را در اختیار سهام داران خود قرار می دهد. در این فرم از سهامداران خواسته می شود که بر اساس تعداد حق تقدم سهامی که در اختیار دارند هزینه را به حساب شرکت واریز کنند تا آن ها را در این افزایش سرمایه شرکت بدهند.

در کلام ساده تر شما برای استفاده از حق تقدم سهام باید بر اساس قیمت اسمی و تعداد برگه سهم تعلق گرفته به شما هزینه ای را به حساب شرکت واریز کنید تا در این افزایش سرمایه حضور داشته باشید.

اما نکته ای که در این مورد وجود دارد و باعث شده عملا به یک نقطه ضعف برای حق تقدم بورس تبدیل شود این است که فرایند تبدیل این حق تقدم به سهام قابل معامله 3 تا 6 ماه طول می کشد. یعنی سرمایه شما عملا در این حق تقدم به مدت چند ماه غیر قابل استفاده خواهد بود. این موضوع عملا لزوم داشتن یک دید سرمایه گذاری بلند را برای استفاده از حق تقدم سهام نشان می دهد. این حق تقدم زمانی می تواند سودآور باشد که به هر حال قیمت سهام بیشتر از قیمت اسمی قرار بگیرد و این چیزی نیست که در برخی از سهم ها بتوان به سادگی به آن رسید.

از این رو برخی از سهامداران دوست ندارند سرمایه خودشان را درگیر حق تقدم سهام کنند و چند ماه منتظر اجازه استفاده از این حق باشند. از این رو برای این افراد امکان فروش حق تقدم در نظر گرفته شده است.

فروش حق تقدم سهام

اولین روز کاری بعد از باز شدن سهم و برگشتن از مجمع فوق العاده نمادی برای خرید و فروش حق تقدم سهام با عنوان ” ح . … ” در بازار تعریف می شود. به طور مثال برای شرکت ایکس این نماد با عنوان ” ح. ایکس ” در بازار ایجاد می شود. سرمایه گذارانی که قصد ندارند در این افزایش سرمایه حضور داشته باشند می توانند در این بازار ثانویه حق تقدم خودشان را به دیگر سرمایه گذاران واگذار کنند.
یعنی عده ای با خرید حق تقدم می توانند از موقعیت آن جهت سرمایه گذاری با همان قیمت اسمی اقدام کنند. این بازار ثانویه عملا باعث می شود یک نوع تبادل میان سرمایه گذاران قدیمی با سرمایه گذاران جدید ایجاد شود. اما باید به نکته ای دیگر در این جا نیز اشاره کرد.

دامنه نوسان در بازار ثانویه خرید و فروش حق تقدم سهام + 10 تا -10 درصد است. بنابراین عملا این بازار می تواند محل خوبی برای معامله گران باشد. پس لزوما خریداران این حق تقدم ها قصد سرمایه گذاری ندارند و آن ها می توانند بر اساس افزایش یا کاهش قیمت در این بازار اقدام به نوسان گیری کنند و از این طریق سود آوری خوبی داشته باشند.

[irp posts=”22656″ name=”آموزش تابلو خوانی و بازار خوانی + شناسایی سهام برتر در بازار”]

توجه داشته باشید که در این بازار سرمایه داران با یک دیگر معامله می کنند و عملا نتیجه آن ربطی به شرکت ندارد. در کلام ساده تر هر اتفاقی که در این معاملات رخ دهد و هر سرمایه گذاری که حق تقدم را به هر قیمتی که خریداری کرده باشد یا آن را بفروشد هیچ آورده نقدی برای شرکت ندارد.

در واقع بعد از این که بازار ثانویه حق تقدم به مدت حداکثر 60 روز فعالیت خودش را انجام دهد، سرمایه گذارانی که اقدام به خرید حق تقدم کرده اند می توانند با واریز وجه مورد نظر ( قیمت اسمی هر برگه سهم ) این حق تقدم را به سهام قابل معامله تبدیل کنند.

سوالات متداول

1- اگر یک سهام دار حق تقدم سهام خود را تبدیل به سهام نکند و آن را هم در بازار ثانویه به فروش نرساند، تکلیف چه می شود؟
بعد از مدت مشخص که معمولا چند ماه طول می کشد، خود شرکت این حق تقدم را در بازار به فروش می رساند و بعد از کسر کارمزد، هزینه را به حساب سهامدار واریز می کند.

2- علت اعطای حق تقدم سهام به سهامداران چیست؟
به طور کلی با افزایش سرمایه ترازهای مالی نیز بزرگ تر می شود. برای این که سهام دار درصد مالکیت خودش را در این ترازنامه مالی حفظ کند باید درصد سهام بیشتری داشته باشد. این افزایش درصد سهام به معنی افزایش دارایی سهامداران نیست. به نسبت افزایش برگه سهام (حق تقدم سهام یا سهام جایزه ) قیمت سهم نیز کاهش پیدا می کند تا عملا مجموع دارایی فرد به ریال قبل و بعد از افزایش سرمایه ثابت باشد.

3- حق تقدم سهام قابل انتقال به دیگران است؟
بله. شما می توانید این حق را در بازار ثانویه بورس و فرابورس به فروش برسانید. کسانی که اقدام به خرید حق تقدم کنند این حق را خواهند داشت که از آن استفاده کنند و به نوعی سهامدار جدید شرکت باشند.(اگر نمیدانید قرارداد سلف چیست ، تفاوت بورس و فرابورس چیست؟ و درباره بازارگردان ، تشخیص سهام بنیادی در بورس اطلاعاتی ندارید حتما این مقاله را بخوانید.)

[irp posts=”20152″ name=”مناسب‌ترین زمان خرید سهام قبل از مجمع چه زمانی است؟؟!”]